KUR SËMURET DREJTËSIA DHE SHËNDETI I SHOQËRISË/nga Pal Nikolli

Nga Prof.Dr. Pal Nikolli
Një vend matet jo vetëm nga shifrat e ekonomisë apo madhështia e projekteve të tij, por mbi të gjitha nga mënyra se si trajton qytetarët e vet më të pambrojtur. Shëndetësia, si një nga të drejtat themelore të njeriut, duhet të jetë pasqyra më e pastër e barazisë dhe drejtësisë sociale. Por kur kjo pasqyrë thyhet nga privilegjet e pushtetit dhe klientelizmit, ajo nuk reflekton më fytyrën e njerëzve, por hijen e një sistemi të deformuar.

Një vendim i vetëm, një shifër mbi një letër zyrtare, mund të flasë më shumë se mijëra fjalë për gjendjen e një shteti. Kur dhjetëra e mijëra qytetarë të zakonshëm rrinë me muaj të tërë në pritje të një ndihme modeste financiare për të shpëtuar jetën e fëmijëve, prindërve apo vetes, ndërkohë që një zyrtar i pasur merr me lehtësi dhjetëra miliona nga buxheti i shtetit për trajtim personal, atëherë kemi përballë jo një vendim administrativ, por një akt simbolik që shkatërron besimin në shtet.

Kjo nuk është më çështje financiare. Nuk është thjesht një faturë prej disa milionësh. Është pyetja themelore: kë përfaqëson shteti? Nëse qeverisja është kontratë morale dhe politike midis shtetit dhe qytetarit, atëherë ky akt është thyerje e hapur e kësaj kontrate. Qytetari i zakonshëm mbetet në sallën e pritjes, ndërsa i privilegjuari hyn pa radhë, jo sepse ka më shumë nevojë, por sepse ka më shumë pushtet.

Në këtë pabarazi të shpërfaqur hapur, shëndetësia humbet funksionin e saj universal dhe shndërrohet në një luks të rezervuar për të fortët. Në këtë pikë, nuk është vetëm drejtësia që vihet në pikëpyetje, por edhe morali kolektiv i një shoqërie. Çfarë mesazhi u jepet njerëzve? Se jeta e të varfërit vlen më pak? Se pasuria dhe posti dikur i mbajtur janë garanci për një trajtim të veçantë? Se fëmija i një familjeje modeste nuk ka të njëjtën të drejtë për të jetuar si një ish-funksionar?

Në thelb, këtu nuk bëhet fjalë për një individ, por për një logjikë të tërë sundimi: të fortët e rrethit të pushtetit nuk sakrifikojnë asgjë nga pasuria e tyre për shëndetin e tyre personal, sepse sistemi është ngritur që t’u garantojë edhe atë që ata vetë mund ta përballonin. Ndërkohë, qytetarët e zakonshëm jo vetëm që paguajnë taksa, por edhe përjetojnë mungesën e një mbështetjeje minimale kur përballen me sëmundjen.

Ky është momenti kur shëndetësia nuk është më një e drejtë, por një privilegj. Dhe privilegji, kur ushqehet nga paratë e përbashkëta, është forma më e shëmtuar e padrejtësisë.

Një shoqëri që lejon një pabarazi kaq të dukshme, rrezikon të humbasë jo vetëm solidaritetin, por edhe vetë kuptimin e bashkëjetesës politike. Sepse çfarë është një shtet, nëse jo garancia që asnjë jetë nuk do të shpërfillet për shkak të statusit social? Çfarë është një qeveri, nëse jo menaxherja e përbashkët e burimeve të përbashkëta për të gjithë?

Nëse ky ekuilibër prishet, atëherë shteti nuk është më i qytetarëve, por i kastës së tij. Dhe kur shteti bëhet pronë e një pakice, atëherë sëmuret jo vetëm shëndetësia, por edhe vetë drejtësia dhe morali i shoqërisë.

Shëndetësia nuk duhet të jetë as dhuratë, as privilegj. Ajo është e drejtë. Dhe kur një vendim politik e shkel këtë parim, nuk është thjesht një gabim i radhës, por një simptomë e thellë e një sistemi të sëmurë. Pyetja që mbetet pezull nuk është më: kush përfitoi këtë herë? Pyetja e vërtetë është: sa jetë të humbura do të duhen që të kuptojmë se sëmundja e vërtetë është vetë pabarazia?